“Wij blijven ons in de toekomst hard maken voor een nog ambitieuzere aanpak van vervuiling door scrubbers. Wat daar volgens ons in ieder geval onder valt is dat ook andere Nederlandse havens in actie komen, de Nederlandse overheid een lozingsverbod instelt in de territoriale wateren en zich inzet voor strengere regels voor scrubberwaterlozingen in de gehele Noordzee.”
Maarten Verdaasdonk Scheepvaartexpert Stichting De Noordzee
Wat is scrubberwater en waarom is het een probleem?
Schepen die zware stookolie gebruiken, stoten veel zwavel uit, wat bijdraagt aan luchtvervuiling, zure regen en gezondheidsproblemen. Daarom zijn er limieten gesteld aan de hoeveelheid zwavel die een schip mag uitstoten. Om aan internationale regels voor zwaveluitstoot te voldoen, hebben reders twee opties:
- Overschakelen op minder vervuilende brandstoffen zoals diesel.
- Het installeren van een zogeheten scrubber, een apparaat dat zwavel uit de uitlaatgassen filtert voordat deze de lucht in gaan.
Hoewel scrubbers luchtvervuiling verminderen, lossen ze het probleem niet op. Het afvalwater – het zogenoemde scrubberwater – bevat veel schadelijke stoffen, zoals zwavel, zware metalen en kankerverwekkende Polycyclische Aromatische Koolwaterstoffen (PAK’s), wat een direct gevolg is van de stoffen die in de zware stookolie verwerkt zijn. Dit water wordt meestal rechtstreeks in zee geloosd, wat schadelijk is voor het mariene ecosysteem en zorgt voor verzuring en vervuiling van het water.
Nederland hekkensluiter
Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat scrubberwater ernstige schade toebrengt aan het zeeleven. Daarom hebben veel landen en havens wereldwijd maatregelen genomen om lozing van dit vervuilende water te beperken. Zo zijn er in 45 landen al 93 maatregelen ingevoerd, waaronder verboden in havens zoals Hamburg en Antwerpen. Ook landen als Denemarken en Zweden hebben inmiddels beperkingen ingesteld in hun territoriale wateren.
Tot voor kort bleef Nederland hierin achter: ons land kende geen enkele beperking op het lozen van scrubberwater, terwijl alle andere Noordzeelanden al actie hadden ondernomen. De beslissing van het Havenbedrijf Amsterdam doorbreekt deze status quo en maakt een einde aan de uitzonderingspositie van Nederland.
Het nieuwe verbod in de Haven van Amsterdam
Vanaf 1 januari 2025 is het lozen van scrubberwater door aangemeerde schepen in de Amsterdamse haven niet meer toegestaan. Dit betekent dat schepen die gebruikmaken van scrubbers moeten overschakelen op minder vervuilende brandstoffen, zoals diesel, of gebruik maken van een closed-loop scrubber indien zij die hebben. Zo’n systeem vangt het afvalwater op in plaats van het direct te lozen.
Hoewel het verbod alleen geldt voor schepen die aan de kade liggen, is het een stap in de goede richting. Voor een groter milieueffect zou het verbod echter uitgebreid moeten worden naar het hele havengebied. Het Havenbedrijf Amsterdam geeft hiermee wel een krachtig signaal af: vervuilende praktijken worden verder ingeperkt.
Een voorbeeld voor andere havens
De maatregel van Amsterdam zet druk op andere Nederlandse zeehavens, zoals Rotterdam.
“Volgt Europa’s grootste haven dit goede voorbeeld, of blijft Rotterdam achter op het gebied van emissiereductie en waterkwaliteit?” vraagt Maarten Verdaasdonk zich af.
Ook roept dit besluit de Nederlandse overheid op om meer ambitie te tonen. Landen als Denemarken en Zweden hebben bijvoorbeeld een verbod op scrubberwaterlozingen in hun territoriale wateren ingesteld, dat dit jaar van kracht wordt. Nederland zou dit voorbeeld moeten volgen en zich in internationaal verband (zoals IMO en OSPAR) inzetten voor strengere regels in de gehele Noordzee. Dit is hard nodig: jaarlijks wordt 490 miljoen ton scrubberwater geloosd in de Noordzee en Het Kanaal, een van de drukst bevaren zeeën ter wereld.
Wat betekent dit voor de toekomst?
Het verbod in Amsterdam laat zien dat verandering mogelijk is. Het ontmoedigt het gebruik van goedkope, vervuilende brandstoffen zoals zware stookolie en zet rederijen aan om te investeren in schonere alternatieven. Voor de noodzakelijke energietransitie is dit een belangrijke stap.
Hoewel ambitieuzer beleid wenselijk is, markeert deze maatregel een mijlpaal. Het is een signaal dat het Havenbedrijf Amsterdam de ernst van het probleem erkent en een leidende rol wil spelen in verdere verduurzaming van de scheepvaart op dit onderwerp. Hopelijk zet dit andere Nederlandse zeehavens en de overheid aan tot actie, zodat ook in Nederland de waterkwaliteit en het milieu beter beschermd worden.