Met de Europese Richtlijn voor wegwerpplastic en vistuig is de publieke aandacht voor visserijafval toegenomen. De afgelopen jaren is er binnen de Nederlandse visserijsector veel verbeterd in de afvalverwerking en -afgifte. Dankzij deze inspanningen is het visserijgerelateerd afval op onze stranden significant afgenomen, zo blijkt uit ons rapport “Goed op weg naar een schone Noordzee”. Wel is visserijgerelateerd afval nog steeds het meest gevonden afval op de niet-toeristische stranden waar we ons strandafvalonderzoek uitvoeren: 42% van het afval is visserijgerelateerd. Het gaat vooral om vispluis, stukken visnet en touwen. Netten en stukken visnet die in zee terechtkomen kunnen schadelijk zijn voor het zeeleven, omdat dieren erin kunnen verstrikken. Stichting De Noordzee zet zich in voor het oplossen van dit afvalprobleem.
Om een beter beeld te krijgen van de herkomst van aangespoelde (stukken van) visnetten en van mogelijke verklaringen van netverlies liet Stichting De Noordzee een analyse uitvoeren van op Terschelling aangespoelde visnetten. Tevens verzamelde Stichting De Noordzee relevante gegevens en fotomateriaal tijdens strandopruimacties en strandafvalonderzoek. De resultaten hiervan zijn opgenomen in de memo “Aangespoelde netten op Noordzeekust”. Uit de visnettenanalyse blijkt dat de meeste aangespoelde visnetten zijn afgesneden tijdens onderhoud aan boord van bodemtrawlschepen die in de zuidelijke Noordzee actief zijn. Geen van de aangetroffen netten bleek een compleet net te zijn: het waren allemaal delen van netten.
Grootschalig onderzoek van aangespoelde visnetten
Donderdag 1 april is het rapport “Fishing nets on the coastline of the Arctic and North-East Atlantic: a source analysis” van Wageningen University Research (WUR) gepubliceerd. In dit rapport zijn de resultaten opgenomen van de analyse van aangespoelde visnetten op de kust van Groenland, IJsland, Jan Mayen, Spitsbergen, Noorwegen, Schotland en Nederland (waaronder ook de aangespoelde visnetten op Terschelling). In totaal zijn er 211 grote delen van trawlnetten (> 50 cm) en 2.908 kleinere netdelen onderzocht samen met lokale visserijexperts.
Door nauwgezet en systematisch aspecten zoals onder andere maaswijdte, snij- en scheursporen te onderzoeken, konden de onderzoekers vaststellen dat vrijwel alle aangespoelde stukken net afkomstig zijn van bodemtrawlvisserij, actief in de nabijheid van de onderzoek locaties. Daarnaast bleek dat inadequaat afvalmanagement de belangrijkste reden is dat deze stukken visnet in zee terechtkomen. Tijdens reparatiewerkzaamheden aan de netten kunnen afgesneden stukken net (‘afsnijdsels’) bedoeld of onbedoeld in zee terechtkomen indien ze niet op tijd worden verzameld en opgeruimd. In Nederland was dit de bron van 93% van de onderzochte grotere stukken visnet, in het hele onderzoeksgebied was dit 79%.
De WUR concludeert dat de meest effectieve maatregel om nettenafval op stranden te voorkomen is om de verzameling en opslag van nettenafval aan boord te verbeteren. Dit geldt zowel in Nederland als in andere delen van het Noordoost–Atlantische gebied.
Oplossingen
In 2020 heeft KIMO Internationaal twee rapportages uitgebracht waarin praktische oplossingen staan om te voorkomen dat afgesneden netdelen in zee terechtkomen: “Net cuttings waste from fishing in the North-East Atlantic: best practices for mitigation” & Best Practices to reduce marine litter from net cuttings waste”. Beide rapportages en het rapport van de WUR bevestigen dat verbeterd afvalmanagement aan boord van vissersschepen de beste aanpak van nettenafval op stranden is. De omstandigheden waarin vissers op zee werken zijn uitdagend en de veiligheid van vissers heeft prioriteit. Daarom is er voor de aanpak van deze vervuiling een gezamenlijke structurele aanpak nodig. Stichting De Noordzee moedigt vissers aan om ontwikkelde best practices voor afvalmanagement te implementeren en nieuwe te ontwikkelen. Een voorbeeld hiervan is “de inflikkerbak” bedacht bij de hackathon VisHack II. Deze bak kan ook gebruikt worden om klein netafval in op te vangen. Een ander voorbeeld is een buidel die vissers kunnen dragen bij werkzaamheden aan het net om stukjes net en touw te verzamelen.
Stichting De Noordzee is voorstander van het ontwikkelen en stimuleren van best practices. We moedigen de overheid aan om bewustwordings- en stimuleringsmaatregelen op te nemen in het pakket van maatregelen van de Kaderrichtlijn Marien 2022-2027. Tenslotte liggen er kansen voor verdere aanpak bij de invulling van de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV) voor visnetproducenten van de Europese Richtlijn voor wegwerpplastics en vistuig.
