De EU Single-use Plastics Directive: goed nieuws voor de Noordzee? - Stichting De Noordzee

Onlangs publiceerde de Europese Unie de Single-Use Plastic Directive. Met deze richtlijn gaat de Europese Commissie de strijd aan met plastic in het milieu. Nu zijn de lidstaten aan zet om de richtlijn te vertalen en op te nemen in eigen regelgeving. Voor de Noordzee is deze richtlijn goed nieuws, het betekent een gezamenlijke Europese aanpak van afval in zee die met deze richtlijn wordt versterkt en uitgebreid. 

Achtergrond van de richtlijn 
De richtlijn is gericht op de aanpak van meest gevonden afval op stranden in Europa. Al jarenlang wordt het afval op een groot aantal Europese stranden gemeten volgens het zogenaamde OSPAR-protocol. Dit protocol is speciaal ontwikkeld om inzicht te krijgen hoeveel en welk afval zich in zee bevindt en dus bijdraagt aan de plasticsoep. Stichting De Noordzee voert inmiddels al meer dan 15 jaar het strandafvalonderzoek op de Nederlandse kust uit. De resultaten van dat onderzoek zijn gebruikt voor de totstandkoming van de richtlijn. 

De maatregelen: voorkomen, scheiden en verbieden
Een belangrijke focus van de richtlijn is dat producenten van producten die vaak in het milieu worden teruggevonden meer verantwoordelijkheid moeten nemen voor het voorkomen van plasticvervuiling. Zo moeten producenten van onder meer sigarettenfilters, ballonnen en specifieke voedsel- en drankverpakkingen betalen voor de opruimkosten van dit type zwerfafval. 

Verder zullen de lidstaten volgens de richtlijn 90% van de plastic flessen gescheiden moeten inzamelen tegen 2029. Ook voorziet de richtlijn dat alle nieuwe plastic flessen minstens 30% gerecycled materiaal moeten bevatten vanaf 2030. Die maatregel is hard nodig om plastic flessen, doppen en wikkels uit zee en rivieren te houden en de circulaire economie te stimuleren. Wij pleiten er dan ook voor dat Nederland  een uitgebreider statiegeldsysteem invoert voor plastic flesjes en blik.

Ook verbiedt de richtlijn een aantal plastic wegwerpproducten zoals plastic rietjes, wattenstaafjes, bestek, borden, drank- en voedselverpakkingen van geëxpandeerd polystyreen (piepschuim) en de zogenaamde oxo-degradeerbare plastic wegwerpproducten die vaak in het milieu worden gevonden. 

Daarnaast worden bedrijven gestimuleerd om minder plastic te gebruiken in bepaalde producten zoals in fastfood-verpakkingen. Een goede maatregel om innovatie van herbruikbare verpakkingen, alternatieve materialen en de circulaire economie te stimuleren. Ook is er in het bijzonder aandacht voor de aanpak van visserijafval zoals netten, touwen en vispluis. Op veel Europese stranden behoren deze tot het meest gevonden afval. In Nederland staan stukken net, touw en vispluis al jaren op nummer een van de top 5 meest gevonden afvalitems. Onderdeel van de richtlijn is dat producenten van vistuig meer verantwoordelijkheid krijgen voor het voorkomen dat o.a. gebruikte netten in zee terecht komen en beter gerecycled worden. Stichting De Noordzee zit aan tafel met de Nederlandse overheid en stakeholders en zet zich in omde richtlijn te gebruiken en het meest gevonden afval op de Noordzeekust nog beter en sneller aan te pakken. 

Goede stappen, maar ook gemiste kansen
‘De richtlijn zet goede stappen, maar er zijn een aantal gemiste kansen. De nadruk van de richtlijn ligt op recycling, het reduceren van plastic consumptie krijgt weinig aandacht. Maar onze plastic consumptie blijft stijgen.’ – Marijke Boonstra, projectleider Schone Zee.

Volgens een recent rapport van CE Delft is er in 2017 een hoeveelheid van 1.900 kiloton plastic op de markt gebracht in Nederland. De hoeveelheid plastic verpakkingen steeg tussen 2013 en 2017 met 10% van 463 kiloton naar 512 kiloton plastic verpakkingen per jaar (Afvalfonds Verpakkingen, 2018; Nedvang, 2014). De vraag is of de maatregelen op tijd en effectief genoeg zijn. 

Hoewel een aantal wegwerpproducten worden verboden, krijgt een deel van verpakkingen minder concrete aandacht  zoals verpakkingsfolies en sanitaire producten die vaak op rivieroevers worden aangetroffen. Ook deze verpakkingen kunnen eindigen als zwerfafval. Daarnaast ontbreekt een plasticbelasting. Het beprijzen van bijvoorbeeld nieuw plastic kan een goede maatregel zijn om gebruik van gerecycled plastic financieel aantrekkelijker te maken.  

Stichting De Noordzee blijft de ontwikkelingen van richtlijn volgen en zet zich in voor effectieve implementatie die bijdraagt aan een schone en gezonde Noordzee.