Het plan, met de titel “Actieplan voor de instandhouding van de visbestanden en de bescherming van de mariene ecosystemen ten behoeve van duurzame en veerkrachtige visserij”, is ontwikkeld in het kader van de EU biodiversiteitsstrategie voor 2030 en beoogt visserij- en natuurbeleid beter te verenigen. Dit is nodig, omdat de EU haar eigen doelen voor duurzame visvangst en gezonde ecosystemen in zee nog niet heeft behaald. Ook in de Noordzee is de Goede MilieuToestand voor de meeste descriptoren nog lang niet behaald.
Het plan biedt oplossingen om mariene ecosystemen te beschermen, op zo’n manier dat het de broodwinning van de visserijsector en de voedselvoorziening uit zee op de lange termijn zekerstelt. Uit het laatste ecosysteemoverzicht van de Internationale Raad van Onderzoek der Zee (ICES) blijkt stellig dat visserij, ondanks de grote vermindering in visserijdruk, het grootste risico vormt voor de gezondheid van het ecosysteem in de Noordzee. Deze conclusie wordt in het visserijactieplan kracht bijgezet.
Het doel van het plan is voornamelijk de bescherming– en het herstel van kwetsbare soorten en habitats. Daarom is het sterk gericht op beschermde natuurgebieden en op manieren waarop visserijbeheer in deze gebieden kan bijdragen aan herstel van de biodiversiteit. Hiervoor biedt het plan (technische) maatregelen, stappen voor het verbeteren van de wetenschappelijke basis, het verbeteren van beheer, uitvoering en handhaving, en een beschrijving van een transitie die eerlijk en inclusief is voor de visserijgemeenschap. Daarnaast wil de Europese Commissie met het actieplan strategisch vooruitkijken hoe zij richting 2030 beter ecosysteemgericht visserijbeheer kan uitvoeren.
Het visserijactieplan is niet juridisch bindend. Het is dus aan Nederland om het plan toe te passen op het nationale beleid, rekening houdend met de huidige situatie op de Noordzee. Stichting De Noordzee is dan ook benieuwd hoe Nederland het plan op de Noordzee gaat implementeren.
Vermindering van bijvangst
Ongewenste bijvangst is een voortdurend probleem in de visserij. Momenteel veroorzaakt bodemvisserij in de Noordzee nog steeds gemiddeld 20-30% ongewilde sterfte van vis en ongewervelden, en worden daarnaast ieder jaar incidenteel tientallen zeezoogdieren, vogels en bedreigde vissoorten bijgevangen. De Commissie stelt in het actieplan acties voor die lidstaten moeten nemen om de selectiviteit te vergroten en de bijvangst van kwetsbare soorten te verminderen. Daarbij gaat de aandacht vooral uit naar kwetsbare soorten en soorten met een ongunstige staat van instandhouding, zoals bepaalde soorten haaien, de drieteenmeeuw, de paling en bruinvissen.
De Commissie bepaalt dat lidstaten per 2030 gepaste maatregelen moeten nemen om bijvangsten van o.a zeevogels te verminderen en haaien te beschermen, en met een verbetering moet komen van monitoringsystemen die nodig zijn om de omvang en verdeling van bijvangsten te bepalen. Ook moeten er meer maatregelen komen die selectiviteit in de visserij bevorderen en moeten belangrijke paai- en opgroeigebieden van vissen uiterlijk per 2024 worden beschermd door effectief beheer binnen beschermde natuurgebieden.
Effectief beschermde natuurgebieden
De impact van bodemberoering vormt een risico voor de duurzaamheid van de visserij en de beschikbaarheid van vis op langere termijn. De afgelopen eeuwen heeft bodemberoerende visserij grote invloed gehad op het bodemecosysteem en de biodiversiteit van de Noordzee. Structuurvormende habitattypes zoals oesterriffen verdwenen, en de soortensamenstelling in de zeebodem verschoof. Door de activiteit van bodemberoerende visserij in natuurgebieden te beperken krijgt de zeebodem rust en ruimte, waardoor natuurlijke processen, de biodiversiteit, en langlevende soorten die afhankelijk zijn van een gevarieerde, onverstoorde bodem zich kunnen herstellen. Daarmee wordt een goede balans gewaarborgd tussen menselijk gebruik en natuur. Dit is essentieel voor een gezonde zee.
De Commissie stelt in het visserijactieplan dat er volledige restricties moeten komen op bodemberoerende visserij in beschermde gebieden. De Commissie gebiedt lidstaten dan ook om te verzekeren dat bodemvisserij uiterlijk per 2030 wordt uitgefaseerd uit alle wettelijk aangewezen natuurgebieden in zee. Het is belangrijk om de impact van bodemberoering te minimaliseren en alleen toe te staan binnen de ecologische draagkracht van het ecosysteem, waarbij kwetsbare habitats en soorten worden ontzien en een kans krijgen op herstel. De Commissie geeft hiermee de duidelijke boodschap af dat de visserijdruk binnen natuurgebieden moet worden verminderd om de Noordzeenatuur in goede staat te brengen. Op deze manier blijven visbestanden behouden en kan een duurzame toekomst voor de visserij en de natuur worden verzekerd.
Afspraken Noordzeeakkoord
In Nederland is in 2021 het Noordzeeakkoord afgesloten, waarin doelen zijn gesteld voor het beschermen van de Noordzeenatuur. Met de uitvoering van het Noordzeeakkoord beslaan de beschermde gebieden (d.w.z. N2000- en KRM-gebieden) 30,15% van de Nederlandse Noordzee. In de meeste van deze natuurgebieden vinden echter intensieve menselijke activiteiten plaats, waaronder visserij. Binnen het Noordzeeakkoord zijn afspraken gemaakt om in 2030 15% van de Nederlandse Noordzee te vrijwaren van bodemvisserij binnen natuurgebieden. Dit is een goede eerste stap richting daadwerkelijke bescherming en het behalen van de Europese doelen voor natuurherstel.
Met het visserijactieplan verhoogt de Europese Commissie de ambitie voor een daadwerkelijke effectieve bescherming van alle beschermde natuurgebieden. Dit betekent dat voor 30,15% van de Nederlandse Noordzee een verbod op bodemvisserij zou gelden in 2030.
De effecten van de visserij op ecosystemen reiken verder dan alleen de onttrekking van soorten. De grootte van impact is afhankelijk van de intensiteit van de visvangst, de habitats waarin wordt gevist en de betreffende doelsoorten. Het EU Gemeenschappelijk Visserijbeleid bestaat om deze effecten te minimaliseren. Visserij is een belangrijke bron van voedsel en biedt werkgelegenheid voor de vangstsector, visverwerkende keten en kustgemeenschappen. Met het visserijactieplan biedt Europa Nederland handvatten om dichterbij de Goede Milieutoestand in de Noordzee te komen, waarmee een in aard en omvang gezonde visserijsector ons kan blijven voorzien van duurzaam voedsel uit zee.
