Eigen soorten eerst? - Stichting De Noordzee

Er komen steeds meer planten- en diersoorten in de Noordzee terecht die hier oorspronkelijk niet thuishoren. Een belangrijke oorzaak hiervan is de scheepvaart. De nieuwe Kaderrichtlijn Mariene Strategie bepaalt dat exoten het ecosysteem niet mogen veranderen. Maar hoe bepaal je dat? En welke maatregelen moeten daarvoor genomen worden? Daarover hebben wij tijdens een workshop met wetenschappers en beleidsmakers gesproken.
Aanleiding: Kaderrichtlijn Mariene Strategie
De aanleiding voor de workshop is de Kaderrichtlijn Mariene Strategie (KRM), die tot doel heeft een “Goede Milieu Toestand” te halen in 2020. Onderdeel daarvan zijn doelstellingen voor de beperking van schade door exoten. Volgens de KRM mogen zij slechts voorkomen op een niveau waarbij het ecosysteem niet verandert. Het behalen van deze doelstelling staat of valt bij het bepalen van meetbare indicatoren/milieudoelen en het vinden van oplossingen. Tot op heden ontbreken die echter. In deze workshop hebben wij hier samen met wetenschappers en beleidsmakers een belangrijke aanzet voor gegeven.
Enorme stijging van het aantal exoten
Soorten die oorspronkelijk in andere landen voorkomen kunnen ongemerkt met schepen meereizen en zo in een nieuw gebied terechtkomen. Voorbeelden hiervan zijn schelpdiertransporten, ballastwater en via scheepswanden. Omdat het scheepvaartverkeer de afgelopen jaren een enorme vlucht heeft genomen, zijn er de laatste jaren steeds meer exoten in Nederland terechtgekomen (zie de grafiek). Daarom komen veel van deze exoten uit verre gebieden zoals Japan, Zuid Amerika en de Verenigde Staten.
Voorbeelden van exoten die je langs de kust kunt vinden zijn de Amerikaanse Zwaardschede, de Japanse Oester en de ribkwal. Hiernaast staan foto’s van deze soorten.

Exoten vormen een bedreiging voor inheemse soorten en de economie

Het merendeel van deze exoten vormt geen probleem. Maar in een aantal gevallen ontwikkelen de populaties van deze planten of dieren zich explosief. Deze zogenaamde invasieve exoten kunnen tot grote economische of ecologische schade leiden. Bij gebrek aan natuurlijke vijanden verstoren zij het ecologisch evenwicht, verdringen inheemse soorten of brengen schade toe aan de visserij. Deze schade kan soms tot in de miljoenen lopen. Bovendien kunnen exoten gezondheidsrisico’s met zich meebrengen door de verspreiding van parasieten en andere ziekteverwekkers.
Noodzaak om grenzen te bepalen en oplossingen te vinden
Samen met de wetenschappers en beleidsmakers hebben wij een aanzet gegeven voor de bepaling van het type en hoogte van milieudoelen voor exoten om daarmee de doelstelling van de KRM meetbaar en werkbaar te maken. De workshop heeft daarmee een start gemaakt voor de discussie over het type en hoogte van milieudoelen die in de KRM ingezet kunnen worden. Ook hebben we gezamenlijk gekeken naar oplossingen en maatregelen. De uitkomsten van deze workshop worden gebruikt door de overheid en meegenomen in onze lobby binnen Europa en de IMO (de internationale organisatie waarbinnen alle scheepvaartafspraken genomen worden).

Epiloog: meer exoten dan je denkt

Na afloop van de workshop deden wij in de Marina van IJmuiden de proef op de som: zijn er in een willekeurige Nederlandse haven exoten te vinden? Aan de kade bleek allemaal aangroeisel te zitten. We pakten onder water één handvol willekeurig aangroeisel en telden het aantal soorten. Dit bleken er 8 te zijn (zie de bovenste foto). Van deze 8 bleken er slechts 3 inheems en maar liefst 5 exoot!