Een van de duikers was onze collega Renate Olie, een ervaren duiker die de afgelopen negen expedities mee heeft gedoken met Duik de Noordzee Schoon. Naast het afval trof zij tijdens de meest recente expeditie ook een nieuwe diersoort voor ons land aan. Het betreft Pawsonia saxicola, waarvoor recent suggesties zijn gedaan voor een Nederlandse naam.
Nieuwe diersoort: de Holtezeekomkommer
Zeekomkommers behoren tot de stekelhuidigen en zijn daarmee familie van de zeesterren en zee-egels. Ze lijken op het eerste gezicht onopvallend. Toch vervullen ze een belangrijke rol in het ecosysteem, door organische deeltjes uit het water te filteren met hun tentakels. Vervolgens stopt Pawsonia saxicola die tentakels één voor één in zijn mond en ‘likt’ ze daar als het ware af, waardoor de Fransen hem vertaald ook wel ‘grote witte vingerlikker’ noemen. In Nederland leeft ook al de zeekomkommer Cucumaria frondosa, die hetzelfde gedrag vertoont. Hierom en vanwege het verstopte karakter van de nieuwgevonden soort is voor het Nederlands de naam Holtezeekomkommer gekozen. Dit is de eerste zeekomkommer in ons land die in een wrak en tussen stenen leeft. Tot nu was de Holtezeekomkommer vooral bekend van Ierland, Verenigd Koninkrijk en delen van Frankrijk. In de Noordzee komen de enige bekende waarnemingen uit het noordwesten, voornamelijk in Schotland. Vermoedelijk leven er nog veel meer onontdekte soorten in onze zee, maar worden ze niet opgemerkt, omdat bijna niemand op deze wrakken komt en omdat er ook geen monitoringsprogramma voor kunstmatig hard substraat is vanuit de overheid.
Afval op de zeebodem
Een aanzienlijk deel van het afval in de Noordzee, zoals visnetten, touwen en vislood, belandt op de bodem en hoopt zich op rond scheepswrakken. Deze wrakken fungeren als biologische hotspots en trekken tegelijkertijd afval aan door hun structuren, die zorgen voor ‘haakpunten’ en plekken met weinig stroming. Dit afval komt vaak uit de visserij, waaronder staand want, sleepnetten, vislijnen en vislood. Daarnaast worden er nog steeds grotere metalen voorwerpen, zoals kabels en verfblikken, aangetroffen. Dit afval vormt een ernstige bedreiging voor het onderwaterleven en kan leiden tot spookvissen: hierbij raken dieren verstrikt in de netten, welke vervolgens aaseters aantrekken die op hun beurt ook in de netten verstrikt raken. Tijdens de expedities zijn veel dieren, zoals krabben, kreeften en vissen, bevrijd uit dit afval.
Oplossingen en preventieve maatregelen
Het aanpakken van vervuiling op de zeebodem vereist preventieve maatregelen én innovatieve oplossingen. Naast het maken van afspraken over afvalbeheer en regelgeving voor schepen, moeten er meer inspanningen worden gedaan om afvalverlies te voorkomen. Een beter afvalmanagement in de visserij en het actief verzamelen en afvoeren van afval aan boord zijn belangrijke stappen. Het Fishing for Litter-project speelt hierin een rol door vissers actief te betrekken bij het opruimen van afval dat ze tijdens hun werk tegenkomen. Ze hebben tot nu toe al 8.400 ton afval uit de zee gehaald. Ook wordt er gewerkt aan methodes om historisch afval te bergen, maar veel afval is lastig te verwijderen doordat het vastzit in wrakdelen of onder het zand is verdwenen. Bovendien hebben huidige monitoringsmethoden slechts ongeveer 5% van het zeebodemafval in beeld, waardoor het probleem mogelijk veel groter is dan we denken.
In de afgelopen 15 jaar heeft Stichting Duik de Noordzee Schoon zo’n 110.000 kilo afval uit de Noordzee gehaald. Deze initiatieven benadrukken niet alleen de urgentie om de vervuiling van de zeebodem tegen te gaan, maar ook de noodzaak om de Noordzee en haar biodiversiteit beter te bestuderen en beschermen.