Je zult ze niet vaak meemaken, maar dat wil niet zeggen dat ze niet bestaan: tsunami’s op de Noordzee. Zo zorgde een aardbeving bij Lissabon ooit voor een vloedgolf die de Noordzeekusten van Nederland bereikte en was een tsunami waarschijnlijk verantwoordelijk voor het verdwijnen van de landverbinding tussen Engeland en Nederland.
Een tsunami is een vloedgolf uit de zee die de kuststrook onverwacht overspoelt en die meestal wordt veroorzaakt door een zeebeving. Het is een Japanse samenstelling van tsu (‘haven’) en nami (‘golf’). Tsunami’s komen het meest voor rondom de Grote Oceaan, omdat langs alle randen van deze oceaan door platentektoniek veelvuldig aardbevingen plaatsvinden. Hoewel vrij zeldzaam, is er ook een aantal gedocumenteerde tsunami’s op de Noordzee. Is het iets waar wij ons zorgen over moeten maken?
De Storegga aardverschuivingen
De grootst tsunami die de Noordzee in de laatste 100.000 jaar getroffen heeft (voor zover we weten), werd veroorzaakt door een onderzeese aardverschuiving langs de zeebodem voor de kust van Noorwegen. Deze aardverschuiving gebeurde kort na een periode met snelle zeebodemsedimentatie door het afsmelten van Scandinavisch landijs, zo’n 8000 jaar geleden. Het gevolg was dat een deel van Noorwegen in zee verdween en er vloedgolven ontstonden van meer dan twintig meter hoog, die door de Noordzee trokken. Met name de oostkust van Schotland werd hierdoor getroffen.
De ondergang van Doggerland
Tijdens het vroeg Holoceen was Engeland aan het Europese vasteland verbonden via een brede landbrug tussen Oost Engeland en Nederland: Doggerland. Dogger is een oud Nederlands woord voor een vissersboot waarmee op kabeljauw (oud Nederlands: ‘dogghe’) gevist werd. Doggerland was een door mensen bevolkt gebied gedurende het mesolithicum (middensteentijd) en hoewel de stijgende zeewaterspiegel het land uiteindelijk opbrak in verschillende eilanden, zorgde de tsunami die werd veroorzaakt door de Storegga aardverschuivingen er waarschijnlijk voor dat het voorgoed verdween in de golven van de Noordzee en Nederland werd gescheiden van Engeland…
Aardbeving in Lissabon
De grote aardbeving in Lissabon op 1 november 1755, om 9:40 uur ’s morgens, was een van de meest vernietigende en dodelijke aardbevingen in de geschiedenis, die voor tienduizenden doden zorgde. De beving werd gevolgd door een tsunami en een brand die Lissabon vrijwel volledig vernielde. De schokgolven van de aardbeving waren voelbaar door heel Europa, tot in Nederland. Vloedgolven tot 20 meter hoog braken op de kust van Noord-Afrika en teisterden Martinique en Barbados in de Caraïben. Ook de Nederlandse Noordzeekust werd getroffen door de tsunami, maar de golven hadden toen al flink aan kracht ingeboet.
Lopen we gevaar?
Langs de Nederlandse kust van de Noordzee zullen gelukkig geen hoog oprijzende tsunami’s optreden, omdat zeer zware zeebevingen in de Atlantische Oceaan onwaarschijnlijk zijn. Een zeebeving kan wel leiden tot een kleine tsunami, die tussen Schotland en Noorwegen de Noordzee binnen kan trekken, maar die zal in de ondiepe zuidelijke Noordzee door bodemwrijving aanzienlijk afzwakken en al op tientallen kilometers uit de kust breken. Aardbevingen in het Noordzeegebied zelf zijn van geringe sterkte en leiden niet tot tsunami’s groter dan 0,5 meter. Je loopt dus geen tsunamigevaar als je straks samen met ons het strand komt opruimen tijdens de Boskalis Beach Cleanup Tour!