Het belang van biodiversiteit in de Noordzee

Genoeg reden dus om de zee en zijn natuur te beschermen, want het gaat helemaal niet goed met het leven in de zee. De biodiversiteit en dus de verscheidenheid van het leven in de zee is namelijk flink afgenomen. Daar moet verandering in komen. 

Biodiversiteit is een moeilijker woord voor de verscheidenheid van al het leven op de aarde. Het omvat alle soorten planten, dieren en micro-organismen, maar ook de ecosystemen waarvan zij deel uitmaken. Een ecosysteem bestaat uit interacties en wisselwerkingen tussen levende (biotische) en niet-levende (abiotische) factoren. Biotische factoren zijn dus alle levende organismen: dieren, planten en micro-organismen. Abiotische factoren zijn bijvoorbeeld: lucht, licht, zoutgehalte, temperatuur, enzovoorts. 

In de zee hebben we het over mariene biodiversiteit. Dat is dus diezelfde verscheidenheid, maar dan in de zee. En je zou het misschien op het eerste gezicht niet zeggen, maar er leeft een grote diversiteit aan organismen in de Noordzee. Het krioelt er van leven! Denk aan vissen, zeehonden en vele soorten algen. Soms hebben ze ook bijzondere namen, zoals de zwartooglipvis of de snotolf. 

In de Nederlandse Noordzee komen bijna 1.300 meercellige soorten voor. Dit zijn organismen die niet uit één, maar uit meerdere cellen bestaan; mensen, planten en de meeste dieren bijvoorbeeld. De grootste groep soorten is die van de geleedpotigen, dat zijn bijvoorbeeld krabben, kreeften en garnalen. Daarvan zijn er 301 soorten in de Noordzee. Ongeveer zes procent van de meercellige soorten is exoot: een organisme dat zich heeft gevestigd in een gebied waar het oorspronkelijk niet vandaan komt. Voorbeelden van eencellige soorten zijn bacteriën of algen.  

Voor een complete lijst van alle mariene soorten in Nederland, kan je gaan naar de site van Het Nederlands Soortenregister.

Leven voor de mens op aarde is niet mogelijk zonder biodiversiteit. De wisselwerking van duizenden soorten dieren en planten zorgt voor een gezonde leefomgeving: dankzij de mariene biodiversiteit is de natuur in onze zee productief en veerkrachtig en kan zij zich aanpassen aan veranderingen in het milieu. We zeggen dat een ecosysteem veerkrachtig is als deze blijft werken, ook wanneer er gebeurtenissen plaatsvinden die heel verstorend kunnen zijn. Hierbij kun je denken aan ziektes of natuurrampen, waardoor bepaalde populaties van soorten sterk af kunnen nemen.  

Een voorbeeld van hoe soorten hun hele ecosysteem kunnen beïnvloeden is de relatie tussen zeeotters, kelp en zee-egels. Zeeotters eten graag zee-egels die kelp grazen. Als er voldoende zeeotters zijn, worden er veel zee-egels opgegeten waardoor het kelp groeit en weer een schuilplaats biedt voor vele andere dieren. Verdwijnen zeeotters dan krijgen zee-egels de kans om kelp te eten, waardoor het kelp onder druk komt te staan. Daardoor krijgen andere soorten het weer moeilijk. Wanneer er voldoende biodiversiteit in een gebied is, kan de rol van zeeotters eenvoudig overgenomen worden door andere diersoorten, zoals kreeften of roofvissen. 

Ook de bultrug speelt een belangrijke rol in de voedselkringloop van meerdere zeedieren. Dit verhaal kun je lezen op onze site. 

Mariene biodiversiteit is ook belangrijk voor de mens. De zee biedt ons veel voordelen. Een gezond ecosysteem draagt namelijk bij aan zaken als de opslag van CO2, de natuurlijke reiniging van zeewater, klimaatregulering en zuivering van lucht. Ook kan de zee ons voedsel leveren: vis, schaal- of schelpdieren bijvoorbeeld. Daarnaast biedt het ons energiebronnen en grondstoffen, zoals zand voor het behouden van onze kustlijn. Maar de zee kan ook dienen als inspiratie of educatie en de natuur als decor voor recreatie. 

De biodiversiteit is dus van groot belang voor een rijk zeeleven en voor ons als mens. Helaas wordt die biodiversiteit bedreigd door onder andere klimaatverandering. Opwarming van zeewater, verzuring, een veranderend zuurstof- en zoutgehalte en een stijgende zeespiegel kunnen de leefomgeving van soorten verstoren. Dat terwijl biodiversiteit juist helpt om de gevolgen van klimaatverandering tegen te gaan. Zo nemen zeeën wereldwijd ongeveer dertig procent van onze CO2 uitstoot op en zijn dus cruciaal om klimaatverandering tegen te gaan. 

Bovendien is de natuur in de Noordzee achteruitgegaan door de toenemende druk van menselijke activiteiten: zoals scheepvaart, windmolenparken, visserij, zandwinning en -suppletie, defensieoefeningen en gas- en oliewinning. De mens kan in de toekomst alleen gebruik blijven maken van de zee als we zorgen voor een gezond ecosysteem en de natuur de ruimte krijgt om te herstellen. 

Hoewel er de afgelopen decennia belangrijke stappen zijn gezet richting goed beleid voor de natuur, bijvoorbeeld op het gebied van vervuiling van de zee en bescherming van vissen, is het Noordzeesysteem verarmd en verstoren ingrijpende menselijke activiteiten het natuurlijke ecosysteem. Hierdoor is de diversiteit van het bodemleven afgenomen, de kwaliteit van habitats achteruitgegaan, gaat het niet goed met zeevogels en is het formaat en het aantal (met name grote) vissen, waaronder haaien en roggen, afgenomen. Gelukkig heeft de Noordzee een enorm herstelpotentieel als het de kans krijgt, maar we moeten wel zorgen dat daar ruimte en rust voor is. 

Er bestaat beleid om de Noordzeenatuur effectief te beschermen en te laten herstellen. Voorbeelden zijn: de vogel- en habitatrichtlijn, de EU-biodiversiteitsstrategie en de Kaderrichtlijn Mariene Strategie. De uitvoering van wetten en afspraken laat alleen nog steeds te wensen over en er moet hard worden gewerkt om deze ambities te halen en zo de natuur te laten herstellen. Een voorbeeld daarvan zijn beschermde gebieden. Dit zijn kwetsbare natuurgebieden die vanwege hun waardevolle natuur, beschermd worden tegen bodemberoerende visserij of andere verstorende menselijke activiteiten zoals scheepvaart en windmolenparken. Hierdoor krijgt de natuur de rust om te herstellen. Op het moment is vijf procent van de Noordzee beschermd gebied, maar daarmee zijn we er nog lang niet: in 2030 moet namelijk vijftien procent van de Noordzeebodem beschermd worden. Er is dus nog genoeg werk aan de winkel.

Ben je nou benieuwd geworden naar alle indrukwekkende dieren van de Noordzee? Lees onder andere het verhaal van de sepia, jan-van-gent, platte oester en de pitvis op onze site. Voor nóg meer Noordzeedierverhalen, volg onze Instagram-pagina.