Januari
In de nacht van 1 op 2 januari 2019 spoelen er 21 containers aan op de Waddeneilanden. Foto’s van stranden bezaaid met autostoeltjes, speelgoed, krukjes en andere spullen overheersen het nieuws. Het eerste bericht is: in een storm zijn er vannacht 30 containers overboord geslagen van containerschip MSC Zoe. Maar de aantallen lopen snel op. 30 wordt 200, 270 en uiteindelijk blijkt dat er maar liefst 291 containers in de Noordzee zijn beland.
In de dagen die volgen overspoelt een enorme golf troep de Waddeneilanden en de kust van het vasteland. Alle eilanders en vakantiegangers – voor velen is het immers kerstvakantie – staan op het strand om op te ruimen. Vrijwilligers vanuit het hele land trotseren de kou om mee te helpen met opruimen. Het leger wordt ingezet. Ook wij ervaren hoe hartverwarmend de betrokkenheid vanuit alle hoeken van het land is als we op 5 januari een opruimactie organiseren op Terschelling.
Door het slechte weer wordt pas op 18 januari ook het bergen met grote grijpers in zee gestart. De grijpers halen veel materiaal uit het water, maar een deel valt terug in zee. Vissers vinden veel afval in hun netten. Verschillende organisaties in Nederland en in andere betrokken landen starten onderzoeken. De Nederlandse staat stelt reder MSC aansprakelijk. Minister Van Nieuwenhuizen laat weten alles op alles te zetten om al het afval opgeruimd te krijgen. Ze informeert de Kamer. Reder MSC belooft alles op te ruimen en alle schade te vergoeden.
Februari
Na het lossen van de containers in de havens van Bremen en Gdansk wordt duidelijk dat de MSC Zoe niet 291 maar 342 containers is verloren. Bergingsschepen gaan door met bergen. Door slecht weer heeft de berging enige tijd stil moeten liggen. In een brief aan de Kamer schrijft de minister dat er 1,1 miljoen kilo troep is geborgen.
Maart
Rijksuniversiteit Groningen heeft met 300 vrijwilligers onderzoek gedaan naar de plastic korrels (granulaat) die op de Waddeneilanden aanspoelen sinds de containerramp. Uit dit onderzoek blijkt dat er op de stranden van de eilanden ruim 24 miljoen plastic korrels liggen. Die zijn afkomstig van MSC Zoe en blijven dagelijks aanspoelen. Lees hier meer over granulaat in zee. Je kunt je nog steeds aansluiten bij het onderzoek van Rijksuniversiteit Groningen door je waarnemingen door te geven op www.waddenplastic.nl.
WageningenUniversity & Research publiceert een quickscan naar de ecologische gevolgen van de ramp. Dit is lastig omdat de precieze lading op dat moment niet bekend is. De onderzoekers schatten dat er 2,7 miljoen kilo troep overboord is gegaan. Later loopt dit cijfer op naar 3,2 miljoen kilo.
April
De Tweede Kamer houdt een rondetafelgesprek om zich te laten informeren over de ramp. Wij delen onze ervaringen samen met onder andere de Waddenvereniging, Natuurmonumenten, de scheepvaartsector en de burgemeesters van de Waddeneilanden. We roepen op om goed op te ruimen, de ecologische effecten langjarig te onderzoeken en we doen samen met de Waddenvereniging aanbevelingen om een volgende ramp te voorkomen.
Mei
De Waddenacademie publiceert een onderzoeks- en monitoringsplan voor de korte- en langetermijngevolgen van microplastics voor het Waddengebied en haar bewoners. Rijkswaterstaat heeft in januari om zo’n advies gevraagd. In januari wordt een update verwacht.
Juni
De schadeafhandelingverlooptlangzaam. Aan het eind van de maand meldt minister Van Nieuwenhuizen dat MSC deze week nog €3,35 miljoen schadevergoeding zou overmaken. Reder MSC betaalt €600.000,-.
Juli en augustus
Rijkswaterstaat voert een proef uit waarbij klein afval met netten vanaf een vissersschip uit zee wordt gehaald. De proef krijgt vervolg. Met aangepaste netten wordt in augustus en september op zogenaamde ‘hotspots’ op de Noordzee naar klein afval gevist dat zich op of vlak onder de zeebodem bevindt.Opdezemanierisintotaal18000kiloafvalgeborgen.
Tijdens onze landelijke strandopruimactie de Boskalis Beach Cleanup Tour ruimen we op de Waddeneilanden ruim 600 kilo afval op. We komen dagelijks afval tegen waarvan we kunnen vermoeden dat het afkomstig is van MSC Zoe zoals de plastic korrels, sierlampjes en manden.
September
Twee collega’s van Stichting De Noordzee gaan mee met een expeditie van Stichting Duik de Noordzee schoon. Ervaren duikers duiken 10 dagen naar afval. Bij elk wrak boven de Wadden vinden ze afval van MSC Zoe. Zo’n 500 kilo afval wordt geborgen.
Samen met natuurorganisaties uit binnen- en buitenland sturen we een brandbrief naar reder MSC. De boodschap is: houd je aan de beloftes om de schade te vergoeden en alles op te ruimen, en ga met ons in gesprek. MSC heeft tot op heden niet op de brief gereageerd.
Oktober
Zembla zendt een tweeluik uit over de containerramp: ‘De ramp op het wad’.
Verschillendedeskundigenuitdescheepvaartkomenaan het woord en delen hun ervaringen en vermoedens over de oorzaken van de ramp. Het feit dat de vaargeul boven de eilanden (te) ondiep is komt uitgebreid aan bod.
November
De Onderzoeksraad voor Veiligheid stuurt een tussentijdse waarschuwing uit: de vaarroute boven de Waddeneilanden is bij slecht weer niet veilig voor grote containerschepen. Minister Van Nieuwenhuizen neemt de waarschuwing serieus en laat deze overnemen door de Kustwacht. De vaarroute sluit niet voor grote containerschepen. Hiervoor wil de minister de definitieve bevindingen van de Onderzoeksraad afwachten.
De minister informeert de Tweede Kamer hoe de Noordzee, de Waddenzee en de stranden er – bijna een jaar na de ramp – bij liggen. Zo’n kwart van de overboord geslagen lading is niet opgeruimd. Dat is maar liefst 800.000 kilo rommel. Vooral de hoeveelheid granulaat is nog een groot probleem. Tegelijkertijd kondigt de Minister aan te stoppen met bergen. De pilots met netten zijn kostbaar en er is veel diesel nodig: zo’n 2,5 liter per kilo ‘gevangen’ afval. Wij vinden proportionaliteit belangrijk, maar een goede analyse ontbreekt nog. Dat maakt dit besluit moeilijk te verteren. Daarnaast is bijna een jaar na dato nog steeds maar een deel van de schade vergoed.
December
De Onderzoeksraad voor Veiligheid brengt een tussentijdse rapportage uit. Er staat nog niet veel in. De eindrapportage wordt in het eerste kwartaal van 2020 verwacht. In de Tweede Kamer krijgt de ramp weer veel aandacht in debatten en er worden verschillende moties ingediend. Een daarvan is een motie die de Minister de opdracht geeft te onderzoeken of en hoe de vaarroute dicht kan voor grote containerschepen onder bepaalde omstandigheden. Deze wordt door veel partijen gesteund. Veel moties in de Tweede Kamer over de containerramp zijn door het jaar heen aangehouden totdat er meer feitelijke resultaten zijn vanuit deze Onderzoekraad en andere instanties.
Wat verwachten we in 2020?
Vandaag, op 2 januari 2020 is de containerramp exact 1 jaar geleden. Er is afgelopen jaar veel gebeurd, opgeruimd en gepraat. Toch zijn zee en strand nog niet schoon. Daarom zijn wij nu op Terschelling om een rondreizend kunstwerk te overhandigen aan burgemeester Bert Wassink. Het kunstwerk is door kunstenaarscollectief Gejut gemaakt van afval dat in de nasleep van de containerramp op de verschillende Waddeneilanden is aangespoeld. Het zal het komende jaar elke maand van eigenaar wisselen om iedereen aan de ramp te herinneren en te inspireren om er samen voor te zorgen dat dit niet nog een keer gebeurt. De eerste standplaats: het gemeentehuis van Terschelling.
2020 wordt een spannend jaar. Uit de lopende onderzoeken moet blijken wat er precies gebeurd is en wat nodig is om een volgende ramp te voorkomen. Ook volgend jaar is er veel inzet nodig om op te (blijven) ruimen, de gevolgen te onderzoeken en inzichten uit de onderzoeken om te zetten in verandering zodat dit nooit meer gebeurt.