Het strand is geen asbak – rookvrije stranden in de EU

Er zijn een aantal bekende routes om milieuschade van peukenvervuiling te voorkomen, namelijk:

1. het veranderen van de schadelijkheid van het product, oftewel een verbod op de (plastic) filters in sigaretten;
2. bewustwording (denk aan de ‘gooi m erin’ boodschappen van de Toolkit peukenafval, zie link);
3. het instellen van een lokaal rookvrij strand.

Route 1 en 2 zijn belangrijke routes, maar zijn van de lange adem. Route 3, een rookvrij strand, is een keuze die een (kust)gemeente op korte termijn kan nemen. Op dit moment zijn er vier gemeenten (Noordwijk, Goeree-Overflakkee, Renesse en Den Haag (Scheveningen)) in Nederland met een (stuk) rookvrij strand. De ontwikkeling gaat dus niet heel hard, terwijl onderzoek (Erasmus MC) aantoont dat het draagvlak voor rookvrije stranden onder Nederlanders alleen maar toeneemt.

Voor Stichting De Noordzee vormt bovenstaande aanleiding om naar onze EU-buren te kijken. Hoe pakken die het peukenafval op de stranden aan? Onderstaande infographic geeft een overzicht: Nederland behoort tot de middenmoot. Naast de status (traag; sneller; snelst) is vooral de argumentatie voor rookvrije stranden interessant om naar te kijken in de andere landen.

Frankrijk, Spanje en Finland hebben gekozen voor volledig rookvrije stranden. De verschillen onderling zitten in de invulling. In Finland geldt het verbod bijvoorbeeld alleen tijdens het zomerseizoen (begin mei-eind september), in Spanje het jaar rond en is alleen roken op de boulevard toegestaan.

In Nederland zijn er alleen lokale initiatieven bekend, geen nationaal verbod. Alhoewel de rookvrije generatie en bewustzijn van zwerfafval ook hier voeten aan de grond krijgen zien we dat die redenen nog geen aanleiding geven tot een officieel landelijk besluit t.a.v. het verminderen van peukenafval op de stranden. Het Nederlandse strand blijft hiermee, helaas, een asbak.

Spanje: in december 2021 begon het hier met een rookverbod, dat vooral educatief uitpakte. Door een ecologische wet uit 2022 kunnen overtreders nu op 2000 euro boete rekenen. Er ging een intense sociale campagne aan vooraf door nofumadores.org, die in 2018 een petitie startten. De petitie staat op 331.000 handtekeningen. De maatschappelijke steun bleek voor het Spaanse ministerie van groot belang. Spaanse gemeenten zien in dat rookvrije stranden hun schoonmaakkosten verlagen en dat het goed is voor het toerisme.

België: onze zuiderburen zijn in meerdere gemeenten vanaf 2019 begonnen met rookvrije strandzones. Incidenteel zijn er boetes uitgedeeld voor het achterlaten van een peuk (circa 350 euro). Er loopt momenteel een enquête om een nationaal rookverbod te onderzoeken.

Duitsland: bij onze Oosterburen lijken er al op 10 plekken aan de Noordzeekust en Oostzeekust rookvrije zones/verboden zijn ingesteld: An diesen Stränden an Nord- und Ostsee ist Rauchen verboten | NOZ. De invulling varieert, van 100 meter tot langere zones. Soms is roken alleen toegestaan bij de gastronomie of de strandopgangen.

Kroatië: een ander voorbeeld waar we in onze desk study geen rookvrije stranden hebben kunnen vinden. Wél zijn er initiatieven om het inleveren van peuken te belonen en om biologisch afbreekbare draagbare asbakken uit te delen.

Italië: er zijn gemeenten met rookvrije zones, maar er is geen nationaal verbod. De gezondheid van mensen op het strand en de bescherming van de natuurlijke omgeving zijn de belangrijkste argumenten voor de maatregel. De rookvrije stranden blijken effectief. Bij één strand op Sardinië mogen mensen alleen roken bij de lido’s (private clubs rond het strand), waardoor er 140.000 peuken zijn verzameld die anders op het strand waren beland (link artikel). In Italië worden dus soms zones voor rokers ingericht, om te socializen en de milieu effecten te verminderen.

Griekenland: er zijn een aantal eilanden met rookvrije zones. Peukenafval vormt 40-60% van alle afvalitems op de stranden.

Met dit rondje door Europa hoopt Stichting De Noordzee meer gemeenten te inspireren om vanuit gezondheid, milieu of recreatief oogpunt een rookvrije strandzone te overwegen!

Mocht dit artikel je interesse hebben gewekt en heb je ideeën hoe we in Nederland deze ontwikkeling een duwtje in de rug kunnen geven?

Neem contact op met Gita Maas via [email protected]