In de strijd tegen klimaatverandering is het een en ander noodzakelijk: we moeten minder CO2 uitstoten en we moeten CO2-uitstoot compenseren. Het planten van bomen is waarschijnlijk de bekendste manier om CO2 te compenseren. Maar wist je dat water ook een grote rol kan spelen in de opvang van CO2? Als we de onderwaternatuur van de Noordzee goed beschermen en versterken, levert dat niet alleen het behoud van een bijzonder ecosysteem op, maar worden er ook grote hoeveelheden CO2 opgeslagen. Zo kan de Noordzee een krachtige bondgenoot zijn in de strijd tegen klimaatverandering.
Wat is blue carbon?
Als het goed gaat met mariene habitats zoals zeegras en zeewier hebben zij net als een bos het bijzondere vermogen om CO2 op te nemen – zowel uit het water als uit de lucht. Dit noemen we blue carbon: de opslag van CO2 in water, in een marien ecosysteem zoals de Noordzee. De CO2 kan worden opgenomen door de planten in zee, maar ook de zeebodem zelf of dieren zoals vissen, zeevogels en zeezoogdieren kunnen CO2 opslaan.
Er zijn twee manieren waarop CO2 in zee kan worden opgenomen. In het ene geval is het proces gelijk aan dat wat je kent van (kamer)planten en bomen op het land: via fotosynthese zet de plant CO2 om in zuurstof. In het andere geval vindt de CO2-opslag op een indirecte manier plaats: de CO2 komt terecht in organisch materiaal, bijvoorbeeld in de zeebodem.
Waarom blue carbon belangrijk is
Nederland heeft zich samen met landen over de hele wereld gecommitteerd om klimaatverandering aan te pakken en de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. De Nederlandse overheid streeft ernaar de uitstoot met 49 procent te verminderen in 2030 (vergeleken met 1990) en met 95 procent tegen 2050. Terwijl Nederland zich momenteel richt op het minimaliseren van CO2-uitstoot is het, om de klimaatdoelstellingen te bereiken, cruciaal om daarnaast ook meer CO2 uit de atmosfeer te verwijderen en op te slaan in de natuur.
De oceaan wordt vaak over het hoofd gezien als mogelijke oplossing voor de aanpak van klimaatverandering, maar de oceaan is ’s werelds grootste CO2-opslagplaats en absorbeert meer dan een kwart van alle menselijke CO2-uitstoot. Door de natuur te laten herstellen en floreren, kunnen we profiteren van de diensten die het ecosysteem biedt – en die zijn zowel goed voor de natuur als voor onszelf.
Blue carbon: de belangrijkste feiten en cijfers
Belangrijke bronnen van blue carbon, waaronder zoutmoerrassen (ook wel kwelders) en zeegrashabitats, nemen twee tot vier keer zo snel CO2 op dan tropische bossen. In totaal nemen deze ecosystemen jaarlijks 235-450 miljoen ton CO2 op, wat gelijk staat aan bijna de helft van de uitstoot van de hele mondiale transportsector.
Ook van Nederlandse wateren, waaronder de Noordzee, is bekend dat mariene gebieden aanzienlijke hoeveelheden organische koolstof vastleggen. In de meest ecologisch waardevolle gebieden van de Nederlandse Noordzee is de dichtheid van organische koolstof 11 procent hoger dan daarbuiten. Deze gebieden slaan naar schatting ongeveer 20,5 miljoen ton CO2 op in de zeebodem, wat ongeveer 42 procent van de broeikasgasemissies van de Nederlandse industrie in 2022 vertegenwoordigt. Om deze potentie volledig te benutten, moet de bodem worden beschermd tegen verstoringen zoals bodemvisserij en zandwinning, want door zulke verstoringen kan deze CO2 weer vrijkomen.
Hoewel de koolstof in de zeebodem lager is dan die in bodems op het land, moeten we het niet verwaarlozen. Deze extra voorraden organische koolstof vertegenwoordigen respectievelijk 7,5%, 7,1% en 6,6% van de koolstof in de zeebodems van Denemarken, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. Momenteel wordt koolstof in de zeebodem echter niet meegenomen in nationale koolstofinventarissen.
Oproep: ontwikkel een nationale strategie voor blue carbon
Het potentieel van blue carbon is enorm: meer dan zeventig procent van de aarde bestaat immers uit oceanen. Toch worden de mogelijkheden met blue carbon op dit moment nog onderbenut. Internationaal zijn er wel al specifieke projecten opgezet, maar in Nederland bestaan nog geen initiatieven die gericht zijn op koolstofopslag in zee.
Om de potentie van blue carbon ten volle te benutten roept Stichting De Noordzee de Nederlandse overheid op om een nationale strategie op blue carbon te ontwikkelen, met de volgende onderdelen:
- Het bevorderen van onderzoek en monitoring:
Investeer in onderzoek naar en monitoring van mariene ecosystemen en bluecarbon-opslag in Nederlandse wateren om beter inzicht te krijgen in hun potentieel. - Bescherming en versterking van mariene habitats en soorten:
Implementeer strenge beschermingsmaatregelen voor mariene habitats om verstoringen van de natuur te minimaliseren en zo de opslag van blue carbon te bevorderen. - Integratie van blue carbon in klimaatbeleid:
Neem bluecarbon-opslag op in het nationale klimaatbeleid en de rapportage van broeikasgasemissies om de bijdrage ervan aan klimaatverandering inzichtelijk te maken.
Door te investeren in onderzoek en daarmee ons begrip van de mogelijkheden van blue carbon te vergroten kan Nederland het ware potentieel van deze natuurlijke bondgenoot ontketenen. Zo kunnen we de zee een kans geven ons nog beter te helpen in onze gezamenlijke strijd tegen klimaatverandering.
De organische koolstofgegevens komen rechtstreeks van Markus Diesing, een marien geoloog. Het is een combinatie van gegevens uit de volgende bronnen: Diesing et al., 2017; 2020; Wilson et al., 2018. De EEZ-gegevens zijn inclusief territoriale wateren en komen van het Vlaams Marien Instituut (2019) – ze kunnen hier worden gedownload. De MPA-grensgegevens zijn een combinatie van de ecologisch waardevolle gebieden zoals aangegeven in Lindeboom et al 2005 en grensgegevens van IHM.
