Hoe miljoenen plastic korrels wijzen op een groot probleem

Helaas spoelen de korrels geregeld aan op onze stranden. Zowel bij de productie van het granulaat als bij het transport en de verwerking tot het eindproduct kan granulaat ‘lekken’. Zo komen de plastic korrels in de natuur terecht. Je vindt ze dan in de vloedlijn zoals op bovenstaande foto’s. Dit is zeer kwalijk, want vissen, zeevogels en andere dieren kunnen de korrels aanzien voor voedsel. In dit artikel vertellen we meer over wat granulaat is, hoe het in zee terechtkomt en wat we er tegen kunnen doen.

Granulaat is een verzamelterm. Vaak zijn de plastic korrels zwart, maar ze kunnen bijvoorbeeld ook geel, doorzichtig of grijs zijn. Soms zijn ze helemaal rond, soms juist cilindervormig of hoekig. Soms zinken ze als je ze in een glas water stopt, soms blijven ze juist drijven. Dit heeft te maken met het soort plastic waarvan ze gemaakt zijn, zoals bijvoorbeeld PET, HDPE of PP.

Er zijn verschillende manieren waarop granulaat in de natuur terecht kan komen. We zetten hieronder de verschillende mogelijke oorzaken van deze vervuiling uiteen:

• Slecht of slordig management tijdens de productie- en verwerkingsfases van granulaat.
  • Bij het laden en lossen van fabriek naar vrachtwagen en andersom.

  Bij schoonmaakwerkzaamheden: de korrels komen via afvoerputjes in het riool terecht.

  • Wanneer er in het geval van hevige regen riooloverstort plaatsvindt, belandt het granulaat in rivieren en kanalen – die uiteindelijk uitmonden in de Noordzee.
• Containers met granulaat (verpakt in plastic zakken) kunnen overboord slaan tijdens zeetransport. Granulaat wordt over de hele wereld geproduceerd en getransporteerd – ook in Nederland. Er wordt geschat dat er wereldwijd jaarlijks tussen de 2500 en 10.000 containers overboord slaan door heftige weersomstandigheden en scheepsrampen.

• Eén van de opengebarsten containers aan dek bevatte o.a. polystyreen korrels van 0,5 millimeter. Deze lading zat in 30 kuubzakken van in totaal 22,5 ton. Het is nog onduidelijk hoeveel uit deze container in zee is gekomen. Universiteit Groningen stelde in maart 2019 met hulp van driehonderd vrijwilligers vast dat er op de stranden van de Waddeneilanden ruim 24 miljoen plastic korrels lagen, afkomstig van de MSC Zoe. Inmiddels is een deel opgeruimd maar granulaat is nog steeds aanwezig in het milieu en de korrels blijven aanspoelen. Ook toen wij met de Boskalis Beach Cleanup Tour de stranden van de Waddeneilanden opruimden in augustus 2019 vonden we diverse typen granulaat, witte, zwarte en grijze korrels. Volgens Natuurmonumenten waren dit dezelfde korrels als die vlak na de containerramp al aanspoelden.
• Granulaat wordt gebruikt om afvalwater te filteren. Onderzoek uit 2017 uitgevoerd in Cornwall wijst uit dat bij diverse afvalwaterzuiveringsinstallaties in Groot-Brittannië lekkage plaatsvindt van biobeads.

De schatting is dat er jaarlijks in Europa tussen de 58 en 70 miljoen ton granulaat wordt geproduceerd. Wereldwijd gaat het om 348 miljoen ton plastic. De plasticindustrie groeit en blijft voorlopig nog groeien. De lekkage van granulaat in het milieu is wereldwijd een serieus probleem. Hieronder geven we een aantal Nederlandse voorbeelden waaruit dat blijkt.

• In de periode 2017-2019 werd er tijdens 43% van de rivierafvalmonitoringen voor het project Schone Rivieren granulaat aangetroffen langs de oevers van de Maas en de Waal.
• Sinds twee jaar ligt er in de Lekhaven in Rotterdam een afvalafvangsysteem van Tauw. Dit wordt elke twee maanden geleegd, en dan zitten er ongeveer een kwart miljoen plastic korrels in – en groter drijvend plastic afval. Alleen op deze plek worden er dus al 3 miljoen korrels per jaar uit het water gehaald.
• De Engelse consultant Eunomia berekende in 2016 dat in het Verenigd Koninkrijk jaarlijks tot 53 miljard plastic korrels in het milieu belanden. Een deel daarvan kan ook aanspoelen op de Nederlandse Noordzeekust.
• Er werden in 2019 in het voorjaar meerdere meldingen gedaan van grote aanspoeling van granulaat langs de Nederlandse kust, bij onder andere de Maasvlakte, Hoek van Holland en Zandvoort.
• In 2018 vonden we tijdens 38% van onze strandafvalmonitoringen granulaat.

Granulaat leidt tot een ernstige vervuiling van onze stranden.

• Plastic hoort niet in zee en op het strand.
• De korrels zijn erg klein, en daardoor is het lastig, arbeidsintensief en duur om ze op te ruimen. Als ze eenmaal in de natuur belanden, blijven ze daar vaak erg lang.
• Dieren, en vogels in het bijzonder, zien het plastic granulaat aan voor voedsel (bijvoorbeeld viseitjes). De WUR onderzocht van 2013 tot en met 2017 magen van overleden stormvogels. In 48% van de onderzochte vogels werd granulaat aangetroffen in de maag.
• Plastic bevat een scala aan toegevoegde stoffen (zoals vullers, stabilisatoren, antioxidanten, UV-beschermers, kleurstoffen en weekmakers). Veel van zulke stoffen zijn een gezondheidsrisico wanneer een organisme ze opneemt. De WUR doet onderzoek om de gevolgen hiervan in kaart te brengen. Dit blijkt ingewikkeld en lastig onderzoek. Onderzoek naar de gevolgen voor mens en gezondheid heeft nog geen heldere resultaten opgeleverd.

Afval hoort niet in zee en op het strand. De plasticproductie blijft voorlopig nog stijgen, wat ook betekent dat er steeds meer granulaat wordt geproduceerd, vervoerd en verwerkt. Allemaal extra kansen voor granulaat om in zee terecht te komen. En dat terwijl het juist zo lastig is om deze plastic korrels op te ruimen. Stichting De Noordzee zet zich in om lekkage van plastic granulaat naar zee te voorkomen, door onder andere:

• Tijdens de jaarlijkse Beach Cleanup Tour aandacht te vragen voor granulaatvervuiling.
• Meldingen te doen bij de overheid over grote aanspoelingen op het strand.
• In te zetten opdat de politiek strikter beleid opstelt en handhaaft, en de industrie aanspreekt op haar verantwoordelijkheid om maatregelen te nemen. We willen dat het verminderen van granulaatverlies onderdeel wordt van de Europese richtlijnen.
• Binnen het Schone Rivieren-project (samen met IVN Natuureducatie en de Plastic Soup Foundation) onderzoek te doen naar de aanwezigheid van granulaat op rivieroevers om granulaatverlies aan te pakken.
• Lid te zijn van de European Pellet Loss Coalition, om kennis en ervaringen met andere ngo’s uit te wisselen.

• Mail ons foto’s als je een grote aanspoeling plastic korrels aantreft op het strand.
• Doe mee aan het onderzoek Waddenplastic van Rijksuniversiteit Groningen.
• Doe mee aan jaarlijkse Nurdle Hunt.
• Geef je op als vrijwillige rivierafvalonderzoeker van Schone Rivieren.
• En schrijf je hier in voor onze nieuwsbrief, dan ben je altijd op de hoogte.