Is stilte en de Noordzee wel een haalbare combinatie?

“Tja, stilte onderwater – dat zou heel goed zijn voor onze onderwaternatuur, maar ik vrees dat stilte momenteel ver te zoeken is in onze Noordzee. Het is goed om te weten dat er 2 soorten onderwatergeluid zijn: continu geluid – zoals van schepen, omdat het er zoveel zijn – en impulsief geluid – zoals heien of het tot ontploffing brengen van munitie. De scheepvaart is de grootste bijdrager aan continu onderwatergeluid. 

En wist je dat de Noordzee één van de drukst bevaren zeeën ter wereld is? De grootste havens van Europa liggen aan de Noordzee, zoals Amsterdam, Antwerpen, Hamburg en Rotterdam. Dat betekent dus héél veel scheepvaartbewegingen. Het scheepsverkeer stopt nooit. Het is nooit ‘even rustig’ voor onze onderwaternatuur.”  

“Onderwater draagt geluid ver en schepen maken veel herrie: de impact van geluid is verstrekkend. Wat dat betreft zou je ook kunnen spreken van ‘onderwaterlawaai’. Aandacht voor onderwatergeluid in relatie tot scheepvaart is relatief nieuw – zowel in wetenschappelijk onderzoek als voor de overheid en scheepvaartsector. De wetenschap over de effecten en mitigerende maatregelen staat in de kinderschoenen.  

Op dit moment zijn er geen regels voor het maximeren van de uitstoot van onderwatergeluid door schepen. De aandacht voor dit onderwerp neemt toe, maar er is nog veel te onderzoeken: hoe groot is het probleem van de huidige uitstoot van geluid, wat mag de uitstoot van geluid maximaal zijn? Zodra we meer weten, kunnen beleidsbepalers beter beoordelen hoe ertegen op te treden.  

Het kansrijke aan het verminderen van dit geluid is: wanneer je onderwatergeluid stopt, is het direct stil en vallen de effecten weg. Het geluid blijft niet ergens hangen, zoals broeikasgassen in de atmosfeer. Het probleem is dan direct weggenomen. Dat is nog eens effectief problemen oplossen!” 

“Onderwatergeluid wordt als een emissie gezien van de scheepvaart, een verstorende factor voor het milieu en de onderwaternatuur. De belangrijkste maatregel die direct genomen kan worden is langzamer varen. Die laatste extra knopen sneller varen leidt tot onevenredig veel brandstofverbruik én veel meer herrie. 

Ook het anders ontwerpen van scheepsschroeven kan effectief zijn. Het ronddraaien van scheepsschroeven kan luchtbellen veroorzaken, die imploderen. Dit proces heet cavitatie, en is onder water te horen als het kenmerkende geluid van schepen. Een herontwerp van scheepsschroeven kan dus ook veel effect sorteren.”

“We constateren helaas steeds meer gevallen van aangespoelde en gestrande dieren, bijvoorbeeld walvissen. Soms is dit onverklaarbaar en wordt er terug geredeneerd naar mogelijke omstandigheden. Er hebben dan regelmatig geluid–producerende activiteiten plaatsgevonden – zoals bijvoorbeeld oefeningen van de marine waarbij sonar is ingezet. Walvissen spreken tot de verbeelding: als die aanspoelen op het strand zijn we geschokt. Maar inmiddels is het algemener bekend dat veel meer soorten onder water last hebben van onderwatergeluid als verstorende factor.”  

“De scheepvaartsector is zich steeds bewuster van de effecten van onderwatergeluid. Maar het leidt nog niet tot rigoureuze(re) maatregelen. Een reder kan besluiten om maatregelen te nemen om de schadelijkheid te verminderen, maar het gaat uiteindelijk om de gehele sector! Daarom is nieuwe regelgeving nodig. De efficiëntste stappen kunnen meteen gezet worden bij de bouw van nieuwe schepen. Dus ook in scheepsontwerp moeten we vooruitlopen! Bijvoorbeeld bij het ontwerp van nieuwe propellers. Het mooie is dat er steeds meer aanbieders komen van stillere, verbeterde schroeven.” 

“Op dit moment: vooral informeren en agenderen. Dit belangrijke onderwerp komt meer en meer op de agenda van internationale partners en NGO’s. We werken samen met partijen die willen veranderen. Het is belangrijk dat er onderzoek wordt gedaan op EU–niveau naar onderwatergeluid en mitigerende maatregelen. We moeten gezamenlijk vaststellen wat het probleem is en wat een acceptabel niveau is van geluidsemissie. Het positieve is dat aandacht en onderzoek op gang komt. Er zijn ook oplossingen voorhanden. En het mooie is: de emissie stopt zodra het stil is. Bij de emissie van CO2 kunnen we dat niet zeggen. Als het stil is, is het probleem direct verholpen – dat is toch een enorme motivator om in actie te komen?!” 

Dit interview wordt mede mogelijk gemaakt door LaTrappe Trappist