Recent heeft de Deense overheid besloten tot een verbod op het lozen van scrubberwater door zeeschepen in de Deense territoriale wateren. Met deze beslissing verminderen de Denen de verzuring en vervuiling van hun kustwateren. Een beslissing die positieve impact heeft op de Noordzee. Deze stap van Denemarken betekent dat Nederland nu het enige Noordzeeland is dat nergens een verbod heeft op het lozen van scrubberwater. Nederland loopt op dit gebied ver achter en dat moet beter.
Verzuring en vervuiling
Zwaveluitstoot van schepen leidt tot milieuvervuiling, bijv. door zure regen, en tot gevaren voor de menselijke gezondheid. Daarom zijn er internationale limieten vastgesteld voor zwaveluitstoot, die gedurende de jaren strenger zijn geworden. Rederijen kunnen hier op twee manieren aan voldoen: overschakelen op brandstoffen met minder zwavel (diesel voldoet al), of blijven varen op zeer vervuilende zware stookolie en de uitlaatgassen behandelen voor ze in de lucht terechtkomen, zodat deze aan de uitstootnormen voldoen.
Veel rederijen hebben voor de laatste optie gekozen door scrubbers te installeren. Scrubbers zijn machines in de schoorsteen van zeeschepen, die zwavel uit de uitlaatgassen halen. Daardoor voldoet de zwavel die in de lucht wordt uitgestoten aan de geldende normen. Dit proces leidt tot minder luchtvervuiling, wat positief is. Maar de zwavel verdwijnt niet: er blijft vervuild afvalwater over, zogenaamd ‘scrubberwater’. Dit scrubberwater bevat de zwavel die uit de uitlaatgassen is gehaald, maar ook zware metalen en PAK‘s, wat een direct gevolg is van de troep die in de zware stookolie verwerkt zit. In de meeste gevallen wordt dit verzurende en vervuilende scrubberwater direct op zee geloosd. 80% van de scrubbers is van het type open-loop en kan zelfs niet anders dan direct lozen. Dit terwijl de schadelijke gevolgen van scrubberwater al worden aangetoond bij een verdunning van 1 : 1.000.000. De scrubber levert dus geen oplossing, maar leidt tot een verplaatsing van het probleem: verzuring en vervuiling van de zeeën en oceanen i.p.v. vervuiling van de lucht. Een schijnmaatregel dus, waar de scheepvaartsector van af moet stappen. Reders moeten overschakelen op schonere en duurzame brandstoffen.
Rederijen kiezen vaak voor het investeren in een scrubber wanneer dit de goedkoopste optie is. In 95% van de gevallen is deze investering binnen 5 jaar terugverdiend, waarna rederijen nog jarenlang gebruik kunnen blijven maken van de financiële baten door het verstoken van goedkope zware stookolie in plaats van andere brandstoffen. De kosten van scrubbergebruik worden echter gedragen door het mariene milieu, omdat constante scrubberwaterlozingen leiden tot verzuring en vervuiling. Maar behalve de directe vervuiling wordt ook de energietransitie op deze manier vertraagd, aangezien scrubbers de vraag en het aanbod rond zware stookolie in stand houden. In plaats van eindelijk te investeren in minder vervuilende brandstoffen, kunnen reders nu nog steeds blijven kiezen voor de goedkoopste en meest vervuilende brandstof die er is: zware stookolie.
De recente ontwikkelingen
Er is recent een RIVM-onderzoeksrapport verschenen naar de lozingen van scrubberwater. Terwijl staat beschreven dat dit soort lozingen niet wenselijk zijn omdat daardoor slecht afbreekbare stoffen in het milieu terechtkomen, wordt gesteld dat de berekende concentraties ‘onder de milieunormen’ blijven. Dit is zowel teleurstellend als opvallend: alle landen om ons heen zien het probleem in en hebben dus inmiddels beperkingen ingesteld, maar het RIVM concludeert dat het een acceptabele mate van vervuiling zou betreffen.
Een opvallend aspect is dat in dit rapport niet wordt gekeken naar de cumulatieve effecten van vervuiling, maar slechts naar één bron. Dit is echter juist het belangrijkste punt, want voor het leven in zee maakt de bron van de vervuiling niets uit. Het gaat om de cumulatieve vervuiling, aangezien die leidt tot de actuele situatie in het water. Door te beredeneren dat alle individuele bronnen van vervuiling onder de norm blijven, kan een verdere vervuiling vanuit elke individuele bron eeuwig gerechtvaardigd blijven. Het is belangrijk dat er een afname komt bij álle bronnen van vervuiling, zodat de totale impact op het mariene milieu eindelijk afneemt. En daar ligt dus ook een grote rol voor het lozen van scrubberwater. Deze recente RIVM-conclusies staan overigens ook haaks op wat andere onderzoekers beweren, vooral omdat zij wel kijken naar de cumulatieve impact.
Denemarken blijkt, waarschijnlijk gedreven door wetenschappelijke onderzoeken, dus ook in te zien dat afvalwater van scrubbers ernstige gevolgen heeft voor de (kust)waterkwaliteit en het leven in zee. Daarom heeft de Deense overheid recent besloten om een verbod in te stellen op het lozen van scrubberwater in hun territoriale wateren, oftewel tot 12 nautische mijl (zo’n 22 km). Binnen de territoriale wateren kunnen landen zelf regels en wetten bepalen, dus ook ter voorkoming van verontreiniging. Het gevolg is dat schepen in Deense territoriale wateren schonere brandstoffen moeten gebruiken, die gemakkelijk verkrijgbaar zijn. In het persbericht benadrukt de Deense overheid dat het mariene milieu onder druk staat en het hun verantwoordelijkheid is om dit te verbeteren. Ook wordt gesteld dat ze een beroep doen op meer landen om hun voorbeeld te volgen. Juist de samenwerking tussen Europese landen rond de Noordzee kan helpen om de Noordzeenatuur te beschermen. Dit is een kans die we moeten grijpen.
Ingrijpen is nu nodig
Gelukkig zien meer landen wereldwijd de noodzaak tot handelen. Zo hebben minstens 46 landen al beperkingen ingevoerd tegen het lozen van scrubberwater. Na de recente beslissing van de Deense overheid is Nederland nu dus het enige land rond de Noordzee zonder een beperking ten aanzien van het lozen van scrubberwater. In onze territoriale wateren geldt namelijk geen enkel verbod of beperking, en ook het lozen van scrubberwater in alle Nederlandse zeehavens is nog gewoon toegestaan. En dat terwijl Nederland met Rotterdam en Amsterdam twee van de grootste zeehavens van Europa heeft en er vrijwel nergens zoveel scheepvaartverkeer plaatsvindt als in onze (kust)wateren. Dat wij het enige land rond de Noordzee zijn zonder beperking, is daarom extra verwonderlijk. Onze buurlanden geven het goede voorbeeld, maar Nederland loopt achter. Hoewel maatregelen het snelste kunnen worden ingesteld op lokaal of nationaal niveau, lijkt de ambitie in Nederland op het gebied van het voorkomen van deze verontreiniging helaas nog ver te zoeken.
Wij roepen de Nederlandse overheid op om zo snel mogelijk een eind te maken aan de stelselmatige vervuiling van onze kustwateren door het lozen van scrubberwater door de internationale zeevaart. Een efficiënte en eerlijke oplossing voor dit probleem is door, net als in Denemarken, een verbod in te stellen op het lozen van scrubberwater door alle zeeschepen in de Nederlandse territoriale wateren. Dit kan Nederland zelf invoeren. Ook sporen we grote Nederlandse zeehavens als Rotterdam en Amsterdam aan om het goede voorbeeld te geven in Nederland door deze lozingen in hun wateren zo snel mogelijk te verbieden. Dat dit zonder problemen mogelijk is, bewijzen onze buren in Antwerpen en Hamburg.
