Onze Noordzee

De Noordzee is een randzee van de Atlantische Oceaan in het noordwesten van Europa. De zee wordt aan drie zijden door land begrensd. Ze is gelegen tussen Nederland, Noorwegen, Groot-Brittannië, Frankrijk, België, Duitsland en Denemarken. Gemiddeld is de zee 95 meter diep, maar op sommige plekken is dit een stuk minder. Ten zuiden van de Doggersbank bijvoorbeeld, daar is de Noordzee maar vijftig meter diep, terwijl hij tussen Schotland en Noorwegen dan weer vijfhonderd meter diep is. Even voor het beeld: vijftig meter is enorm ondiep. Vooral als je je beseft dat de gemiddelde diepte van de oceanen wereldwijd 3688 (!) meter is.

Er was ooit een tijd dat de Noordzee helemaal niet bestond. Het is namelijk een relatief jonge zee. Elfduizend jaar geleden, voor de laatste ijstijd, was het gebied nog land. De zeespiegel lag destijds wereldwijd wel honderd meter lager. Stel je voor, al wandelend naar Engeland; dat kunnen we ons nu totaal niet meer voorstellen!

Het Nederlandse deel van de Noordzee heeft een fantastische rijkdom aan flora en fauna. Zo leven er bijvoorbeeld maar liefst 220 soorten vissen in ons deel van de Noordzee; van de stekelrog tot de zeebaars. Er komen zelfs haaien voor in het Nederlandse deel van de Noordzee. Het is ook thuis voor zeezoogdieren en allerlei soorten vogels, zoals de jan-van-gent en de zeekoet.

De grootste groep soorten in de Noordzee is die van de geleedpotigen. Dat zijn onder andere krabben, kreeften en garnalen. Daarvan leven er 301 soorten in de Noordzee. In totaal komen er bijna 1300 meercellige soorten voor. Mensen, planten en de meeste dieren zijn voorbeelden van meercellige soorten. Van deze soorten is ongeveer zes procent exoot. Dat betekent dat een organisme leeft in een gebied waar het oorspronkelijk niet vandaan komt, bijvoorbeeld de Amerikaanse ribkwal of de zebrazeespin. Eencellige soorten daarentegen zijn bijvoorbeeld bacteriën of algen.

De biodiversiteit, de verscheidenheid van leven, in de Noordzee is indrukwekkend, maar ook van groot belang. De samenwerking tussen duizenden soorten dieren en planten vormt de basis voor een gezonde Noordzee. Ook kan biodiversiteit klimaatverandering tegengaan, sommige zeedieren slaan namelijk CO2 op. De bultrug bijvoorbeeld, dit indrukwekkende dier vangt CO2 op uit de lucht en produceert zuurstof.

Een gezonde Noordzee draagt bij aan onze dagelijkse behoeften. Denk bijvoorbeeld aan voedsel: vis, schaal- en schelpdieren, en zuurstof. Plankton in zeeën is namelijk de belangrijkste bron van zuurstof op aarde. Ook kan de zee dienen als inspiratie of voor recreatie, zoals zeilen en surfen.

De Noordzee is daarnaast een rijke bron voor menselijke activiteiten. We gebruiken de Noordzee dan ook intensief; voor bijvoorbeeld scheepvaart, windenergie, olie- en gaswinning en militaire oefengebieden. De Noordzee is dan ook een van de drukste zeeën ter wereld. Helaas gaat niet al het menselijk gebruik goed samen met de natuur; bepaald gebruik is zelfs schadelijk. Het gaat dan ook niet goed met de Noordzeenatuur, terwijl we die juist moet beschermen en versterken.

Bodemberoerende visserij is bijvoorbeeld niet goed voor de Noordzeenatuur. Deze soort visserij maakt gebruik van netten die over de zeebodem slepen, waardoor de bovenste laag van de zeebodem wordt omgewoeld. In deze bodem zit bovendien CO2 opgeslagen, dat door het woelen loskomt en in de atmosfeer belandt. Dit is slecht voor al het leven in de Noordzee en verzwakt de biodiversiteit, vooral op de bodem van de zee.

De Noordzee wordt gezien als de motor van de energietransitie. Met windparken op zee, gaswinning en binnenkort ook zonne-energie, speelt de Noordzee een grote rol in de opwekking van energie. Het belang van de Noordzee voor de productie van duurzame energie wordt alsmaar groter om de klimaatdoelstellingen te halen. Juist vanwege klimaatverandering zet Nederland in op de aanleg van windparken op zee. Dit moet wel hand in hand gaan met bescherming en herstel van de natuur. Klimaat en natuur moeten samen blijven gaan. Lees hier het rapport over de rol van wind op zee met het oog op de natuur.

Vanwege klimaatverandering hebben ook we te maken met een alsmaar groeiende zeespiegel, waardoor stranden mogelijk meer onder water komen te staan en we een deel van ons land weer terug moeten geven aan de zee. Om dit tegen te gaan is kustverdediging nodig. Dit is de verzamelnaam voor alle maatregelen die moeten voorkomen dat het land in zee verdwijnt. Om de Nederlandse kust te beschermen tegen de stijging van de zeespiegel worden stranden verhoogd en verbreed met zand: zandwinning. Dat is hard nodig, maar heeft daartegenover zijn negatieve gevolgen voor het ecosysteem. Zo kan bijvoorbeeld veel bodemleven sterven. Het is daarom van groot belang dat er op een ecologisch, verantwoorde manier zand kan worden gewonnen.

De levende natuur in de Noordzee staat er niet goed voor. We kampen met zowel een klimaat- als een biodiversiteitscrisis. Ondanks alle belangrijke stappen richting goed Noordzeebeleid, is het Noordzeesysteem verarmd en verstoren menselijke activiteiten het natuurlijke ecosysteem. Hierdoor is de diversiteit van het bodemleven afgenomen, de kwaliteit van habitats achteruitgegaan, gaat het niet goed met zeevogels en zijn het aantal (met name grote) vissen, waaronder haaien en roggen, afgenomen.

Voor een gezond, veerkrachtig en optimaal functionerend ecosysteem in de Noordzee, zijn daarom beschermde gebieden van essentieel belang. Dit zijn gebieden waar geen bodemberoerende visserij of andere ernstig verstorende menselijke activiteiten plaatsvinden. Door gebieden in de Noordzee te beschermen, kan de trend van afnemende biodiversiteit omslaan en krijgt de natuur weer de ruimte om te herstellen en te floreren.

Er ligt steeds minder afval op het strand. Tien jaar geleden, in de periode 2001-2010, werden er gemiddeld 388 stuks afval per honderd meter strand aangetroffen. Uit onderzoek van Stichting De Noordzee uit 2021 blijkt dat dit is gedaald met 27 procent naar 282 stuks. In het bijzonder daalden ballonnen en visserij gerelateerd afval. Ballonnen zijn daardoor verdwenen uit de top vijf van meest gevonden strandafval. Ondanks de daling van visserij gerelateerd afval staat vispluis nog steeds op nummer één. Op toeristische stranden zijn peuken het meest gevonden afval. Dat is erg zorgelijk: een peuk kan wel 1.000 liter water vervuilen en vogels kunnen peuken aanzien voor voedsel. 

Hoewel we een heuse afname zien, belandt er nog steeds te veel afval op het strand. Elk stukje afval is er één te veel: een gezonde Noordzee is namelijk een schone Noordzee. Om afval te bestrijden moet je het bij de bron aanpakken. Er moet dus beter beleid van de overheid komen om afval te bestrijden. Jaarlijks organiseert Stichting De Noordzee de Beach Cleanup Tour. Samen met duizenden vrijwilligers ruimen we dan de héle Noordzeekust op. Ook dit jaar vindt de Tour weer plaats. Wil je je aanmelden voor de voorinschrijving? Dat kan hier.