Stappen naar duurzame, veilige voedselproductie die de natuur kan helpen

Stichting De Noordzee heeft uitgangspunten opgesteld waaraan moet worden voldaan voor toepassing en potentiële opschaling van duurzame en veilige voedselproductie uit windparken op zee. Hierbij worden passieve visserij, zeewierkweek en schelpdierkweek gerekend tot mogelijke vormen. Duurzaamheid en het herstel naar een gezond ecosysteem moeten vooropstaan en gedegen onderzoek is een randvoorwaarde. Op deze manier blijft het menselijk gebruik van de Noordzee in balans met de natuur. 

Het kweken en oogsten van voedsel in windparken op zee brengt meerdere risico’s voor de natuur met zich mee. Een van de voornaamste risico’s is het overschrijden van de ecologische draagkracht, waarbij de van nature aanwezige natuurlijke bronnen worden opgebruikt en daardoor het natuurlijke systeem niet meer kan worden onderhouden. Duurzaam beheer, waarbij het voorzorgsprincipe wordt toegepast, is nodig om deze risico’s te minimaliseren.

Onderzoek laat zien dat bepaalde soorten voedselproductie echter ook kansen kunnen bieden voor de natuur. Natuurversterkend voedsel draagt in bepaalde mate bij aan het creëren van veerkrachtig onderwaterleven en het verbeteren van biodiversiteit, maar ook het verminderen van vervuiling en het tegengaan van (de effecten van) klimaatverandering. Wanneer voedselproductie maximaal natuurinclusief plaatsvindt, kan er mogelijk worden bijgedragen aan zowel de voedsel- als de natuurtransitie op de Noordzee. Stichting De Noordzee zet zich in voor het maximaliseren van de ecologische kansen die voedselwinning biedt.

Tijdens de Solutions Lab op 12 mei gingen wij met een selecte groep experts op zoek naar oplossingen voor de grootste uitdagingen van duurzame voedselwinning uit offshore windparken, die waar mogelijk de natuur versterkt. Vertegenwoordigers van de zeewier-, schelpdier- en windenergiesector schoven aan met wetenschappers en ngo’s om de grootste uitdagingen te identificeren en te prioriteren, en realistische oplossingen te bespreken.

Het Solutions Lab resulteerde in een brede waslijst van mogelijke interventies op socio-economisch, bestuurlijk, technisch en wetenschappelijk vlak. Potentiële oplossingen werden gevonden in eigenaarschap, fysieke en financiële ruimte voor onderzoek en het proces van medegebruik. Maar ook blijvende vraagstukken werden besproken, zoals die over ecologische (systeem)effecten, de mogelijkheden tot schaalvergroting binnen duurzame kaders en hoe de monitoring zou moeten worden ingericht.

Op basis van verschillende expertsessies, interviews en onderzoek stelden wij een Toolbox samen met oplossingen voor voedsel uit zee dat de natuur helpt. Het bevat aanbevelingen voor beleidsmakers, de voedselsector en onderzoekers.

Met name het kweken van schelpdieren kan bijdragen aan versterking van de Noordzeenatuur. Mosselen en oesters zijn rifvormende soorten. Schelpdierriffen kunnen voor andere zeedieren dienen als voedsel- en schuilplaats, ze kunnen lokaal de waterkwaliteit verbeteren en ze kunnen larven produceren die vervolgens weer nieuwe riffen vormen of anderen versterken. Aan de andere kant verbruiken de schelpdieren het lokale planktonaanbod en veranderen zij lokaal de waterstroming. Daarnaast verhogen zij mogelijk de kans om vogels aan te trekken richting windparken, wat voor hen een veiligheidsrisico vormt.

Om te bepalen wat een optimale manier van schelpdierkweek is om duurzaam, veilig en natuurversterkend voedsel uit windparken te halen, onderzocht student Sarah Paulson van de Rijksuniversiteit Groningen voor Stichting De Noordzee wat bekend is over ecosysteemeffecten, verschillende kweekmethoden en het achterliggende beleid.

Op basis hiervan schreef zij een advies waarin uiteen wordt gezet welke interventiemogelijkheden er liggen om de kweek van natuurversterkend voedsel te bevorderen. In haar rapport identificeert Sarah verschillende best-practices voor natuurinclusieve bedrijfsvoering, stelt zij prioriteiten voor verdiepend onderzoek en doet zij suggesties voor beïnvloeding van het beleid op nationale schaal. Het rapport is een gericht advies aan Stichting De Noordzee, maar bevat informatie die interessant kan zijn voor andere organisaties.

Het kweken en oogsten van voedsel uit windparken op zee staat nog in de fase van onderzoek en proefprojecten. Het is belangrijk dat er genoeg tijd en middelen wordt geïnvesteerd om de wetenschappelijke kennisbasis te versterken. Op deze manier kunnen de ecologische risico’s worden beperkt. De uitgangspunten voor duurzaam en veilig voedsel moeten altijd in acht worden genomen bij beslissingen over bedrijfsmatige activiteit en opschaling.

Een gezond ecosysteem is de hoogste prioriteit voor de Noordzee en daarmee dus ook voor zijn gebruikers. Nu is de tijd om stappen te zetten richting een vorm van voedselwinning waarbij het belang van de natuur voorop wordt gesteld.