Welke alternatieven zijn er na vijf jaar in zicht?
Binnen het project VisPluisVrij slaan de visserij, natuur- en milieuorganisaties, de overheid, de wetenschap en materiaalontwerpers de handen ineen om op zoek te gaan naar oplossingen voor de aanpak van vispluisvervuiling. “Helpt u mee aan de oplossing?” vroeg een visser tijdens de kick-off van het VisPluisVrij-project in 2013. Stichting De Noordzee, VisNed en Rijkswaterstaat zijn onder begeleiding van Wageningen Economic Research (WECR) aan de slag gegaan. Wat is er in vijf jaar bereikt?
Wat is vispluis?
Vispluis, ook wel ‘pluis’ genoemd, is de naam die gebruikt wordt voor de oranje of blauwe plastic draadjes die in trossen onder visnetten uit de bodemvisserij (o.a. schol, tong en garnaal) geplaatst worden. De trossen plastic draden werken hierbij als een buffer tussen de bodem en het net, waardoor het net beschermd wordt tegen slijtage.
Het nadeel van vispluis
Omdat vispluis bestaat uit dunne plastic draden, kan dit door schuring over de zeebodem echter makkelijk afbreken. Ook is het mogelijk dat er draden tijdens het aan boord vervangen van oud of kapot vispluis. Als gevolg hiervan komen er jaarlijks veel pluisdraden in zee terecht. Volgens het strandafvalonderzoek van Rijkswaterstaat uitgevoerd door Stichting De Noordzee is vispluis het meest gevonden afvalitem op niet-toeristische stranden: gemiddeld spoelen er per 100 meter strand 142 stukjes netafval aan, waaronder stukken net en touw. De meeste stukjes daarvan betreffen vispluis.
Een zee zonder pluis
In het project VisPluisVrij hebben Rijkswaterstaat, VisNed en Stichting De Noordzee onder begeleiding van WECR en voorheen Wing hun krachten gebundeld in de zoektocht naar duurzame oplossingen: welke duurzame alternatieven zijn er voorhanden om het huidige vispluis mee te vervangen en wat kan er verbeterd worden in afvalmanagement aan boord en in de haven?
“Het mooie is,” vertelt Wouter Jan Strietman (WECR), “dat iedereen er sámen de schouders onder zet: de visserijsector, materiaalexperts, natuur- en milieuorganisaties en de overheid. Deze partijen staan in sommige dossiers lijnrecht tegenover elkaar, maar in dit project werkt iedereen samen aan hetzelfde doel: een schone zee, dat is wat iedereen bindt.”
Testen, testen, testen
Sinds 2013 zijn er veel ideeën voor ontwerpen en materialen aangedragen, ontworpen en getest. Vissers hebben hierbij actief meegeholpen bij met het opstellen van de voorwaarden en met het testen van deze alternatieven. Pim Visser (Directeur VisNed) geeft hierbij aan welke voorwaarden vanuit de visserij gezien het belangrijkste zijn: “Het alternatief moet qua gebruiksgemak en kosten vergelijkbaar zijn met pluis en minder hard slijten of biologisch afbreekbaar zijn.”
Vaak vonden deze tests eerst plaats in de zeewatertank van het Visserij-innovatiecentrum Zuidwest-Nederland in Stellendam, en vervolgens in de praktijk: door vissers op de Noordzee. Het testen in de praktijk was belangrijk om te bepalen voor welk visserijtype en op welk type zeebodem welk alternatief het beste werkt, maar ook of de alternatieven praktisch en veilig zijn en wat de kosten zijn in het gebruik.
Gedurende de afgelopen jaren zijn op deze manier tientallen materialen en ontwerpen in combinatie met elkaar getest. Hieruit zijn uiteindelijk vijf kansrijke duurzame alternatieven naar voren gekomen die momenteel al toegepast of nog verder getest worden: versneden fietsbanden en rubber strips, strips van yakleer, draden van in zeewater afbreekbaar plastic en een ontwerp voor een speciaal soort beschermingsnet dat om de buitenkant van een visnet heen geplaatst kan worden.
De rubberen strips, fietsbanden en strips van yakleer hebben zich bewezen in de praktijk, met name op zandige zeebodems. Het in zeewater afbreekbare vispluis en het beschermingsnet lijken in de praktijk ook goed te werken en zullen nog verder door vissers getest worden.
Verbeterde inzameling van gebruikt vispluis
Naast de zoektocht naar duurzame alternatieven is er de laatste jaren vanuit de visserij, havens en afvalverwerkers aandacht geweest voor de verbetering van de afgifte en recycling van oud en gebruikt pluis. Inmiddels zijn er in verschillende visserijhavens inzamelpunten gerealiseerd, waarvan vissers gebruik maken.
Hoe nu verder?
De laatste fase van het VispluisVrij-project is aangebroken. De alternatieven lijken voorhanden te zijn. Marijke Boonstra (Projectleider Schone Zee, Stichting De Noordzee): “De maatschappelijke aandacht voor plasticvervuiling wordt steeds groter, elke sector wordt gevraagd om zich in te zetten voor schone en gezonde Noordzee. We zien een groep vissers die alternatieven onderzoekt, ontwikkelt en al toepast. Dat juichen we van harte toe. Met deze opgedane ervaringen, kan de sector zijn voordeel doen en de stappen zetten die nodig zijn voor de omschakeling naar duurzame alternatieven”.
Voor meer informatie over het VispluisVrij-project:
www.vispluisvrij.nl
www.noordzee.nl/oplossing-voor-meest-gevonden-plastic-item-op-het-strand
www.visned.nl
www.vistikhetmaar.nl
Foto’s: Wouter Jan Strietman