Column van Leo Jansen, voorzitter van Stichting De Noordzee, gepubliceerd op het Visserij Innovatie Platform
Zal er een AIP komen?
Een aal innovatie platform? In het EVF (Europees Visserij Fonds) is voor 2009 geld uitgetrokken voor het uitzetten van glasaal. De Commissie van Toezicht van het fonds beoordeelt de criteria die bij de toekenning van gelden gehanteerd zullen worden. Zoals dat ook gebeurt voor de visserij op tong en schol. Intussen dreigt voor aal een vangstverbod gedurende een bepaalde periode naast het vangstverbod voor bepaalde (verontreinigde) wateren. Dit allemaal omdat evenals voor tong en schol de visstand onder druk staat. In het geval van aal zo dramatisch dat voor uitsterven gevreesd moet worden. Intussen is de aalkweek ter compensatie in opkomst. In feite gaat het daarbij om het opkweken van gevangen glasaal. Het voer bestaat (voor een deel) uit vismeel waarvoor dan elders vis moet worden gevangen.
Het is voor een ieder duidelijk dat er iets moet gebeuren. Maar wat?
Je moet dan weten wat de oorzaken zijn van de dreiging van uitsterven. Het is al te eenvoudig om ervan uit te gaan dat een vangstverbod over een aantal jaren als vanzelf tot herstel van de aalstand zal leiden. Dat wordt duidelijk als je naar enkele mogelijke oorzaken kijkt: Het gaat om overbevissing en om aantasting van de voortplantingscyclus.
Hoe zit dat?
De voortplantingscyclus, kort samengevat, uit de trek van volwassen en vette dieren naar zee en (voor West Europese aal) een tocht over de oceaan naar de Saragossa Zee alwaar op bepaalde plekken onder bepaalde condities gepaard wordt. Op deze trektocht heeft de aal zijn vet verloren. Per vrouwelijke aal worden pakweg een miljoen eitjes afgezet. De tocht begint daarna in omgekeerde richting waarbij zoveel verloren gaat dat per vertrokken aal er iets meer dan één of hooguit enkelen als glasaal terugkeren. De voortplanting wordt op verschillende manieren aangetast:
- Waterstaatkundige werken belemmeren het uittrekken van de volwassen aal naar zee en het intrekken van de glas aal (om in het zoet water te groeien en volwassen te worden).
- Ten behoeve van aalkweek worden in zee glasalen weggevangen om als basis voor kweek te dienen. Dit gebeurt op grote schaal voor de kusten van West Europa onder andere ten behoeve van aalkweek in China.
- Mogelijk door opname in het vet van verontreinigingen van de waterbodem zoals (nog steeds!! door PCBs). Deze verontreiniging hoopt zich op in organen (oa de hersenen) als het vet waarin het was opgenomen, weggezwommen wordt. Mogelijk beïnvloedt dit de effectiviteit van de voortplanting.
- Overbevissing in de zoete wateren waardoor te weinig alen terugkeren naar de Saragossa Zee.
Voor elk van deze oorzaken en voor het visvoerprobleem zijn remedies denkbaar, maar nog lang niet alle toepasbaar. Daarom is het essentieel om te bepalen waar je op lange termijn wilt uitkomen en wat je op weg daar naar toe nu al kunt doen. Welke remedies de voorkeur verdienen hangt af van welke oorzaken van de aantasting van de aalstand men overheersend vindt, van de belangen die men heeft en van de effectiviteit en het te bereiken doel van de remedie. De remedies variëren tussen een vangstverbod, uitzetten van gevangen volwassen aal in zee, uitzetten van glasaal of kweekaal in zoete wateren, wetenschappelijk onderzoek naar het simuleren van de trek naar de Saragossa Zee al dan niet in combinatie met beïnvloeden van het voortplantingsvermogen, (onderzoek naar) algenkweek ter vervanging van voer op basis van visvangst.
Ophouden met aalkweek? Op weg naar een betere optie op de langere termijn (voer, reproductie). De vrees bestaat dat wanneer de paling eenmaal uit de schappen van de handel verdwenen is, hij er niet meer zal kunnen terugkomen, dit terwijl de overheid het consumeren van vis stimuleert en aal een populaire vissoort is. Overigens komt het overgrote gedeelte van de in Nederland geconsumeerde paling inmiddels uit kweek en niet meer uit wildvang. Het uit de schappen (laten) verdwijnen van de paling beperkt de herstel mogelijkheden van de palingstand in de binnenwateren in belangrijke mate. Met het verdwijnen van de palingteelt verdwijnt nl. ook de mogelijkheid tot het uitzetten van pootaal uit kwekerijen. Met het uitzetten van pootaal in binnenwateren wordt met name in Duitsland zeer goede resultaten geboekt.
Kortom het gaat om een probleem dat omgeven is met veel onzekerheid, met veel betrokken partijen van beroepsvissers tot sportvissers, natuurbeheerders, waterstaatkundigen en NGOs en dus belangenconflicten.
Voor betrokkenen bij het gezond maken van de aalstand valt veel te leren van de gang van zaken bij tong en schol.